Już od stycznia 2026 roku przedsiębiorcy staną przed jedną z najbardziej kompleksowych reform systemu podatkowego w historii III RP. Zapowiadane zmiany obejmą niemal każdy obszar prowadzenia działalności – od form rozliczeń i ulg podatkowych, przez leasing i inwestycje, po relacje z pracownikami i obowiązki sprawozdawcze. Choć celem ustawodawcy jest zwiększenie przejrzystości i szczelności systemu, wiele branż może znaleźć się pod ogromną presją. Szczególnie, że czasu na dostosowanie się będzie bardzo mało. Obecnie projekt ustawy znajduje się na etapie prac parlamentarnych – jeśli zostanie uchwalony przez Sejm i Senat, a następnie podpisany przez Prezydenta, nowe przepisy wejdą w życie z początkiem 2026 roku.
O najważniejszych zmianach i ich praktycznych skutkach opowiada Michał Pomorski, adwokat z kancelarii Pomorski Tax Legal Finance.
Radykalna zmiana dla usług wewnątrz grup – 17% ryczałtu
Najwięcej emocji budzi planowane objęcie ryczałtem 17% wszystkich usług świadczonych na rzecz spółek powiązanych – osobowych i kapitałowych. Dotyczy to tysięcy przedsiębiorców, którzy jako jednoosobowe firmy obsługują własne spółki, np. w zakresie doradztwa, reklamy, IT, zarządzania nieruchomościami, architektury czy handlu.
Dla wielu z nich oznacza to drastyczny wzrost podatku. Przykładowo, w handlu stawka wzrośnie z 3% do 17%, w budownictwie z 5,5% do 17%, a w przypadku wynajmu lokalu spółce – z 8,5% lub 12,5% do aż 17% już od pierwszej złotówki. Przy braku możliwości odliczania kosztów operacyjnych, realne obciążenie może wzrosnąć nawet sześciokrotnie. Taki poziom fiskalizacji – szczególnie w niskomarżowych działalnościach – może skutecznie zniechęcić do kontynuowania współpracy wewnątrz grup kapitałowych.
Ulga mieszkaniowa – koniec rodzinnego planowania podatkowego
Równie istotną zmianą będzie redefinicja ulgi mieszkaniowej. Do tej pory, jeśli podatnik sprzedał nieruchomość przed upływem pięciu lat i w ciągu trzech lat przeznaczył środki na inne cele mieszkaniowe – nie płacił podatku PIT. Przepisy te umożliwiały elastyczne zarządzanie majątkiem, np. zakup mieszkania dla dzieci czy lokalu pod wynajem.
Po reformie, ulga przysługiwać będzie wyłącznie osobom, które nie posiadają innego mieszkania. Oznacza to, że ktoś sprzedający dom i kupujący mniejsze lokum dla siebie oraz dwa mieszkania dla dzieci – traci prawo do ulgi. Konieczne będzie zapłacenie 19% podatku dochodowego od całego dochodu ze sprzedaży. To zasadnicza zmiana filozofii systemu, który dotąd nie ingerował tak głęboko w rodzinne decyzje mieszkaniowe.
Leasing, wykup, darowizna? Teraz z podatkiem i blokadą na trzy lata
Przedsiębiorcy przez lata korzystali z legalnej optymalizacji: leasingowali samochód, wykupywali go prywatnie, przekazywali członkowi rodziny, który po sześciu miesiącach mógł go sprzedać bez podatku. Takie działania były szczególnie popularne na rynku aut poleasingowych i pozwalały na racjonalne zarządzanie majątkiem w rodzinie.
Od 2026 roku nowelizacja nałoży obowiązek zapłaty PIT, jeśli obdarowany sprzeda pojazd lub inny środek trwały w ciągu trzech lat od otrzymania darowizny.
W praktyce oznacza to podatkowe „zamrożenie” majątku na trzy lata. Dla wielu firm i rodzin to koniec efektywnego przenoszenia wartości w ramach bliskich relacji.
IP BOX – ulga zamknięta dla mikroprzedsiębiorców
Reforma obejmuje również ulgę IP BOX – jedno z kluczowych narzędzi podatkowych dla innowacyjnych firm. Nowe przepisy znacząco ograniczą dostępność tej preferencji. Po zmianach dochody objęte ulgą będą wliczane do podstawy 4-procentowej daniny solidarnościowej, nakładanej na dochody przekraczające 1 mln zł rocznie.
Dodatkowo, aby móc skorzystać z IP BOX, podatnik będzie musiał spełnić jeden z dwóch warunków: zatrudniać co najmniej trzy osoby na pełny etat przez minimum 300 dni w roku lub ponosić porównywalne koszty wynagrodzeń współpracowników. W praktyce oznacza to, że ulga stanie się dostępna głównie dla większych podmiotów. Mikroprzedsiębiorcy
i freelancerzy z sektora B+R zostaną z niej skutecznie wykluczeni.
B2B pod lupą PIP – umowa cywilna może zostać uznana za etat
Od 2026 roku Państwowa Inspekcja Pracy otrzyma nowe, szerokie uprawnienia. Będzie mogła administracyjnie stwierdzić, że umowa B2B lub zlecenie faktycznie stanowi stosunek pracy. Decyzja inspektora będzie natychmiast wykonalna – przedsiębiorca zostanie potraktowany jak pracodawca z wszystkimi tego konsekwencjami: obowiązek wypłaty wynagrodzenia, udzielenia urlopu, prowadzenia e-akt i zgłoszenia do ZUS.
Rozliczenia podatkowe i składkowe będą musiały zostać dokonane po zakończeniu ewentualnego postępowania odwoławczego. Wprowadzenie takiej ścieżki może oznaczać masową reklasyfikację współpracowników B2B i zwiększenie niepewności prawnej wśród firm z sektora usług.
CIT w wersji JPK – więcej danych, więcej obowiązków
Jednym z kluczowych elementów reformy jest wprowadzenie JPK_CIT – nowego standardu cyfrowej sprawozdawczości dla podatników CIT i PIT prowadzących księgi rachunkowe. Obowiązek ten wejdzie w życie etapami – największe firmy już w 2025 roku, kolejne w 2026, a reszta w 2027.
Zakres danych do przekazania jest bardzo szeroki: identyfikatory faktur z KSeF, dane kontrahentów z numerem NIP i kodem kraju, znaczniki podatkowe na poziomie kont księgowych, osobne struktury dla środków trwałych i wartości niematerialnych. Firmy będą musiały przebudować swoje systemy ERP, a błędy w strukturze lub niespójności z KSeF mogą skutkować poważnymi sankcjami finansowymi.
Reforma już się zaczęła – zmiany obowiązujące od 2025 roku
Choć większość reform wejdzie w życie w 2026 roku, istotne zmiany podatkowe obowiązują już od stycznia 2025. W VAT rozszerzono zwolnienie podmiotowe na firmy zagraniczne, ograniczono procedurę marży (co dotknęło galerie i rynek sztuki), a system kaucyjny objął również przedstawicieli producentów. Od kwietnia obowiązuje 8% VAT na nawozy, pasze i środki ochrony roślin według nowych definicji. Uchylenie obowiązku integracji kas z terminalami potwierdziło niestabilność przepisów.
W CIT wprowadzono indywidualne stawki amortyzacji – dostępne jedynie w gminach o wysokim bezrobociu i niskiej zamożności. W PIT pojawiła się metoda kasowa (z ograniczeniami) oraz możliwość odliczania strat także w ryczałcie z najmu prywatnego i sprzedaży produktów rolnych.
Poważne zmiany zaszły również w podatku od nieruchomości. Zmodyfikowano definicje budynku, budowli i obiektu budowlanego – obejmują one teraz nie tylko konstrukcję z fundamentami i dachem, ale również instalacje i wymóg przeprowadzenia robót budowlanych. Wprost zapisano w ustawie, że budowle to m.in. elektrownie, magazyny energii oraz fundamenty pod maszyny.
Zmianie uległa również definicja trwałego związku z gruntem. Obiekty małej architektury, takie jak pergole, wiaty rowerowe, grille czy place zabaw, zostały formalnie objęte przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Jeśli zostaną uznane za budowlę, podatek wyniesie 2% od ich wartości. Przykładowo, wiata o wartości 50 tys. zł wygeneruje roczny podatek w wysokości 1000 zł.
Nowe regulacje dotyczą również garaży w budynkach mieszkalnych. Zostały one zrównane z częścią mieszkalną, dzięki czemu objęte są niższą stawką (ok. 8 zł/m² rocznie). Jeśli jednak garaż zostanie potraktowany jako osobny lokal użytkowy, stawka wzrasta nawet do 22 zł/m². Jeszcze wyższe obciążenie nastąpi w przypadku uznania garażu za budowlę – wtedy podatek wyniesie 2% od wartości, co w przypadku garażu wartego 100 tys. zł daje 2000 zł rocznie. Różnice te mogą wynosić od kilkunastu do nawet kilku tysięcy złotych rocznie, w zależności od kwalifikacji obiektu.
