W świetle niepokojących danych statystycznych i narastającego problemu hejtu w środowisku szkolnym, nauczyciele i eksperci alarmują — obecny system edukacji nie radzi sobie z cyberprzemocą i agresją rówieśniczą. Pan Marcin Jurzysta, nauczyciel z Liceum Ogólnokształcącego w Rzeszowie, przyłącza się do głosu tych, którzy wzywają do konkretnych działań.
Hejt w szkole, choć często niewidoczny z zewnątrz, wywiera dramatyczny wpływ na psychikę uczniów. Często są to drobne, codzienne formy przemocy – plotki, zastraszanie, wykluczenie społeczne – które z czasem prowadzą do depresji, samookaleczeń, a nawet tragicznych decyzji – mówi Marcin Jurzysta, nauczyciel z LO w Rzeszowie.
Bullying i przemoc rówieśnicza
Aż 62% uczniów szkół ponadpodstawowych doświadcza bullyingu przynajmniej czasami,
a 4% to dręczeni codziennie. Doświadczenie agresji słownej i wykluczenia społecznego stanowi codzienność – tysiące uczniów ankietowanych zgłasza, że byli wyśmiewani, wykluczani, poniżani. Według danych NASK, ponad 2/3 młodych internautów uważa mowę nienawiści za największy problem w sieci, a dzieci rzadko mówią o tym dorosłym.
Samobójstwa i próby samobójcze
- W 2022 roku odnotowano 2 031 prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży (do 18. roku życia), z czego 150 zakończyło się zgonem.
- W 2023 roku liczba prób wyniosła 1 994, z czego 145 zakończyło się śmiercią.
- Choć w latach 2020–2024 ogólne samobójstwa w Polsce spadły o ponad 21%, to wśród dzieci i młodzieży spadek wyniósł tylko 12,4%.
Percepcja hejtu w społeczeństwie
W 2024 roku 45% internautów zetknęło się z hejtem, a 87% uznaje go za poważny problem społeczny. Aż 84% młodzieży uważa hejt za jedno z najbardziej szkodliwych zjawisk w internecie, a 27 % osób doświadczających hejtu nie mówi o tym nikomu.
Plan działań prewencyjnych dla szkół
Aby skutecznie przeciwdziałać hejtowi i jego dramatycznym konsekwencjom, konieczne jest wdrożenie systemowych działań w każdej placówce edukacyjnej. Marcin Jurzysta proponuje następujące działania:
- Edukacja zdrowotna i przeciwdziałanie przemocy – wprowadzenie obowiązkowych zajęć dotyczących zdrowia psychicznego, empatii i rozwiązywania konfliktów.
- Szkolenia nauczycieli – wyposażenie kadry w narzędzia do rozpoznawania symptomów hejtu i cyberprzemocy.
- Wsparcie psychologiczne – stała obecność psychologa w szkole oraz łatwy dostęp uczniów do specjalisty.
- Anonimowe kanały zgłaszania – skrzynki zaufania i aplikacje online pozwalające zgłaszać przemoc bez obaw o ujawnienie tożsamości.
- Mediacje rówieśnicze i zajęcia NVC – programy uczące komunikacji bez przemocy i rozwiązywania konfliktów przez dialog.
- Kampanie edukacyjne – regularne akcje informacyjne z udziałem rodziców i społeczności lokalnej.
- Monitoring i ewaluacja – cykliczne ankiety wśród uczniów, analiza danych i raportowanie problemów do dyrekcji.
- Współpraca z instytucjami zewnętrznymi – ścisła kooperacja szkół z policją, organizacjami pozarządowymi i instytucjami wsparcia.
Perspektywa psychologa
Problem hejtu wymaga również spojrzenia z punktu widzenia psychologii. Eksperci podkreślają, że jego źródła tkwią głęboko w mechanizmach wykluczenia społecznego. Głos w tej sprawie zabiera również psycholog Magdalena Czyżewska, która podkreśla źródła tego zjawiska: Trzeba pamiętać o tym, że hejt nie bierze się znikąd. Jest on bardzo często pokłosiem wykluczenia. Dzieci, ale też dorośli, hejtują też wtedy, gdy nie chcą kogoś we własnej grupie. To brutalniejszy sposób, aby powiedzieć „nie chcę cię”. Wykluczamy ze względu na płeć, kolor skóry, pochodzenie, niepełnosprawność, orientację seksualną, wyznanie i z tego samego powodu rodzi się hejt. Z tym że hejt jest zjawiskiem dużo gorszym, bo uderza w podstawy człowieczeństwa. To jest już nie tylko zwykłe ‘nie chcę cię’, ale podważanie sensu i wartości drugiego człowieka w sensie konstytutywnym. Hejt więc rujnuje, obnaża, zniewala i gwałci najgłębsze sfery, najcenniejsze ego człowieka.
Statystyki są nieubłagane: hejt i przemoc w szkołach to nie marginalny problem – to epidemia. Zjawisko zaczyna się od codziennego wykluczenia, prześladowania, a nieleczone ma realne, dramatyczne konsekwencje, włącznie z utratą życia młodych ludzi. Potrzeba systemowych rozwiązań – edukacji, wsparcia psychologicznego, szkoleń nauczycieli, mechanizmów zgłaszania przemocy oraz bezpieczeństwa online. Trzeba reagować wcześniej, zanim przemoc zamieni się w tragedię – apeluje Marcin Jurzysta.
