Ponad 84 tysiące wolnych terminów na mammografię dostępnych jest dziś poprzez centralną e-rejestrację. Jest bezpłatna, można ją wykonać bez skierowania a terminy
w większości placówek medycznych nie są odległe. Mimo to, tylko nieco ponad 30% uprawnionych Polek wykonuje to badanie. Aby efektywnie obniżać śmiertelność
z powodu raka piersi powinniśmy osiągnąć próg 70% zgłaszalności. Eksperci oraz organizacje pacjentów apelują o zmiany systemowe, które ułatwią kobietom zgłaszanie się na badania. Wśród nich pełniejsze wykorzystanie narzędzi, którymi… system ochrony zdrowia już dysponuje. Fundacja OnkoCafe – Razem Lepiej wraz z Sejmową Komisją Zdrowia i posłanką Wioletą Tomczak zachęcają parlamentarzystów do włączenie się
w działania, które mogą zwiększyć liczbę kobiet wykonujących mammografię.
Tylko 1/3 uprawnionych kobiet wykonuje mammografię
Wczesne wykrycie raka piersi daje szansę na wyleczenie. W Polsce funkcjonuje bezpłatny program profilaktyki raka piersi, który od 2023 r., obejmuje grupę kobiet w wieku 45-74 lat (wcześniej – 50-69). Choć wokół mammografii wciąż krąży wiele mitów, które wzbudzają lęk – nie należy jej się bać. Badanie ma na celu potwierdzić, że kobieta jest zdrowa, a jeśli zostaną wykryte nieprawidłowości – będzie mogła podjąć odpowiednie działania. Szacuje się, że na każde 1000 przebadanych kobiet 50 otrzyma zalecenie dalszej diagnostyki z powodu wykrycia jakiejkolwiek zmiany w piersiach. Ale tylko 5 na 1000 tak wykrytych zmian okaże się zmianą nowotworową, najczęściej bardzo wczesną, kilkumilimetrową.
Zasady w całej Polsce są takie same – każda kobieta w wieku 45-74 lat, która w ciągu ostatnich
2 lat nie robiła mammografii (kobiety w grupie ryzyka raz na rok) w ramach profilaktyki zdrowotnej, może ją wykonać bezpłatnie w wybranej placówce medycznej. Średnio wykonuje ją jedynie 30% uprawnionych a jak pokazują doświadczenia krajów odnotowujących największy udział kobiet w badaniach mammograficznych – to minimum 70% frekwencja pozwala zredukować śmiertelność z powodu raka piersi aż o 20-30%.
W niektórych regionach Polski bada się 62%, w innych… 6% uprawnionych Polek
Niska zgłaszalność na mammografię pozostaje wyzwaniem w skali całego kraju, ale w niektórych regionach Polski obserwuje się szczególnie niepokojący wynik. Udział kobiet w przesiewowej mammografii w zależności od miejsca waha się od kilku do kilkudziesięciu procent. Przykładowo, w gminie Bolesław (powiat dąbrowski, woj. małopolskie) mammografię wykonuje tylko 6,18% uprawnionych kobiet, w gminie Gręboszów (powiat dąbrowski, woj. małopolskie) 9,67%, w gminie Moszczenica (powiat gorlicki, woj. małopolskie) 9,74%. Na przeciwległym biegunie Polski znajdują się gmina Paprotnia (powiat siedlecki, woj. mazowieckie) – 62,3% uprawnionych kobiet wykonujących mammografię, gmina Latowicz (powiat miński, woj. mazowieckie) – 61,54%, gmina Domanice (powiat siedlecki, woj. mazowieckie) – 58,77%.
– Patrząc na dane dot. mammografii w Polsce, na myśl nasuwają się pytania: Dlaczego w niektórych regionach Polski program profilaktyki raka piersi działa efektywnie a w innych nie? Jakie właściwości, charakter regionu czy po prostu lokalne działania informacyjne o tym decydują? Odpowiedzi na te pytania mogą mieć Posłowie jako Ci, którzy działają lokalnie, blisko społeczności znają specyfikę swojego regionu mają wiedzę, gdzie i jak najbardziej skutecznie można dotrzeć z informacją do kobiet. Parlamentarzystki i Parlamentarzyści mogą odegrać ogromną rolę w promocji profilaktyki nowotworowej na szczeblu lokalnym. Ich aktywność stwarza doskonałą szansę na dotarcie z przekazem o znaczeniu badań – w tym mammografii – do szerokiego grona kobiet w różnych środowiskach, również tam, gdzie świadomość zdrowotna i dostęp do informacji wciąż pozostają ograniczone. Ogromnie liczę na to, że Parlamentarzyści staną się ambasadorami programów profilaktyki w swoich regionach – mówi Wioleta Tomczak, Wiceprzewodnicząca Sejmowej Komisji Zdrowia.
Inicjatywa edukacyjna w Sejmie RP
Dlatego 9 września br. w Sejmie Rzeczpospolitej Polskiej dzięki uprzejmości Kancelarii Sejmu
we współpracy z Prezydium Sejmowej Komisji Zdrowia odbyło się spotkanie poświęcone profilaktyce raka piersi skierowane do Parlamentarzystów. Inicjatorem wydarzenia była Fundacja OnkoCafe – Razem Lepiej, która od lat prowadzi działania edukacyjne na rzecz promocji badań profilaktycznych w Polsce oraz wsparcia pacjentek onkologicznych. Wydarzenie zgromadziło parlamentarzystów, przedstawicieli instytucji publicznych – w tym Ministerstwa Zdrowia oraz Narodowego Funduszu Zdrowia, organizacji pacjentów i środowisk medycznych. Intencją organizatorów było przekazanie Posłankom i Posłom praktycznej wiedzy na temat programu badań przesiewowych w kierunku raka piersi w Polsce, w tym zasad jego funkcjonowania i dostępności do programu polskich kobiet.
– My wszyscy – organizacje pacjentów, eksperci, kreatorzy systemu ochrony zdrowia, parlamentarzyści powinniśmy wykorzystać każdą szansę, aby zachęcać kobiety do mammografii
i ułatwiać im jej wykonanie. Dziś mówimy – wszystkie ręce na pokład i zapraszamy do podjęcia działań edukacyjnych na poziomie ogólnopolskim oraz regionalnym. Potencjał programu profilaktyki raka piersi jest niewykorzystany. Poprzez centralną e-rejestrację dostępnych jest ponad 84 tys. wolnych terminów na mammografię. W Polsce są ośrodki, które mogłyby wykonać nawet kilkadziesiąt badań dziennie, tymczasem zgłaszają się do nich 2-3 pacjentki. To pokazuje, że sporadycznie podejmowane akcje informacyjne, punktowe wysyłanie zaproszeń na mammografię w formie papierowej czy SMS nie wystarczą. Potrzebujemy sumy rozwiązań i wykorzystania każdej szansy na to, aby trafić do kobiet z precyzyjną informacją: jak mogę zapisać się na badanie? – mówi Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej, wiceprezes ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej.
Wielkie reformy nie są potrzebne
Jak wskazują eksperci – rewolucyjne reformy nie są konieczne, bo aby zwiększyć odsetek kobiet, które wykonują mammografię, możemy skorzystać z narzędzi, które były lub w dalszym ciągu są
w Polsce dostępne. Jednym z takich działań, które mogłyby przynieść szybkie rezultaty jest powrót do imiennych zaproszeń na mammografię.
– Co decyduje o tym, że państwo odnotowuje wysoki odsetek kobiet wykonujących mammografię? Zdecydowanie dostępność do badania i objęcie finansowaniem ze środków publicznych, a więc możliwość wykonania go bezpłatnie. Ale nie sposób nie zauważyć roli jeszcze jednego czynnika, który – jak się okazuje – może być kluczowy. W krajach, w których program profilaktyki został oparty na zaproszeniach – jak np. Dania (blisko 90% frekwencja), czy Norwegia, udało się znacząco obniżyć umieralność z powodu raka piersi (nawet 25% redukcja zgonów wśród kobiet objętych systematycznymi zaproszeniami). Tymczasem w Polsce w 2017 r. całkowicie zrezygnowano z imiennych zaproszeń, nie oferując udoskonalenia tego rozwiązania. Wśród powodów, dla których zaprzestano wysyłki imiennych zaproszeń podnoszono wielokrotnie argument niezgodności tej praktyki z przepisami Rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO). W niedawno opublikowanym artykule w czasopiśmie naukowym Nowotwory. Journal of Oncology udowodniliśmy jednak, że ta praktyka jest zgodna z prawem i w pełni uzasadniona – mówi dr hab. n. med. Paweł Koczkodaj, EMBA prof. Instytutu, Zakład Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy.
Jak zwiększyć udział kobiet w programach profilaktyki? Rekomendacje
Jak najszybsze przywrócenie spersonalizowanych zaproszeń na mammografię w ramach populacyjnego programu wczesnego wykrywania raka piersi – w mieszanym formacie (elektroniczne – SMS i powiadomienia z Internetowego Konta Pacjenta oraz imienne papierowe zaproszenia) to jedna z rekomendacji przedstawionych przez ekspertów podczas spotkania
w Sejmie RP. Co istotne, zaproszenia te powinny zawierać link do e-rejestracji na mammografię lub do wykazu placówek realizujących program. Wśród innych propozycji wymieniono włączenie mammografii i cytologii do zakresu badań wykonywanych w ramach medycyny pracy – dla kobiet, które są w odpowiednim wieku. Eksperci wskazują również na konieczność włączenia badań
z zakresu mammografii i cytologii do Programu „Moje Zdrowie”, który w maju 2025 r. zastąpił program „Profilaktyka 40+”. W jego ramach osoby w wieku powyżej 20 lat zyskały dostęp do bezpłatnych badań profilaktycznych i bilansów zdrowia w celu wczesnego wykrywania chorób. Ważne jest, aby mammografia i cytologia w ramach programu „Moje Zdrowie” były łatwo dostępne, a zapisy na nie proste – w ramach aplikacji i platformy programu, z możliwością e-rejestracji
i przypomnień. Dodatkowo, warto wdrożyć mechanizmy informacyjne i edukacyjne, które będą wyjaśniać znaczenie profilaktyki i promować udział w programie.
– Kluczowym elementem do istotnego zmniejszenia umieralności z powodu raka piersi pozostaje wzrost odsetka kobiet regularnie wykonujących badania profilaktyczne. A do tego niezbędne jest budowanie świadomości społecznej na temat ich znaczenia i dotarcie do kobiet z precyzyjną
i prostą informacją – jak i gdzie mogą wykonać badanie. Liczymy, że wspólnie z Posłami
i Posłankami uda nam się zwiększyć społeczne zaangażowanie w temat wczesnego wykrywania raka piersi i podnieść poziom wiedzy wśród obywatelek naszego kraju – dodaje Anna Kupiecka.
